Περί του μυστηρίου του θανάτου

Τι είναι στ’ αλήθεια ο θάνατος; Ο θάνατος, ασφαλώς, αποτελεί ένα συγκλονιστικό, το συγκλονιστικώτερο γεγονός και μια οδυνηρή πραγματικότητα στη ζωή μας. «Όντως φοβερώτατον το του θανάτου μυστήριον…» (Ακολουθία κηδείας) μας λέει ο Ιερός Δαμασκηνός. Γεννηθήκαμε; Είδαν τα μάτια μας το φως του ηλίου, τις ομορφιές αυτής της ζωής, τους συγγενείς και φίλους; Σίγουρα μια μέρα θα κλείσουν. Κανείς άνθρωπος δεν ξέφυγε από το δόκανο του θανάτου.

Ποια είναι όμως η προέλευση του θανάτου; Λέει η Παλαιά διαθήκη, και συγκεκριμμένα ο Σοφός Σολομώντας, ότι εξαιτίας της αμαρτίας ήρθε ο θάνατος στο κόσμο. «Φθόνω διαβόλου θάνατος εισήλθεν εις τον κόσμον» (Σοφ. Σολ. 2,24) λέει χαρακτηριστικά. Αλλά και ο απ. Παύλος λέει ότι «δι’ ενός ανθρώπου (του Αδάμ) η αμαρτία εις τον κόσμον εισήλθε και δια της αμαρτίας ο θάνατος» (Ρωμ.5,12). Δηλαδή εξαιτίας ενός ανθρώπου, του Αδάμ, ήρθε η αμαρτία και ο θάνατος.

Επομένως ο θάνατος δεν είναι αποτέλεσμα του Θεού αλλά αποτέλεσμα της αποστασίας μας. Αν ο άνθρωπος έμενε όπως δημιουργήθηκε από το Θεό, σίγουρα δεν θα πέθαινε. Και όπως λέει ο Μ. Βασίλειος-και η γνώμη του εκφράζει ολόκληρη την Πατερική Παράδοση- «ουχί Θεός έκτισε θάνατον, αλλ’ ημείς εαυτοίς εκ πονηράς γνώμης επεσπασάμεθα». Δηλαδή δεν έφερε ο Θεός τον θάνατο αλλά εμείς με τα έργα της αμαρτίας μας τον φέραμε στο κόσμο.

Πως όμως αντιμετωπίζουν οι πολλοί το θάνατο; Μια μεγάλη κατηγορία ανθρώπων, ανθρώπων υλιστών που δεν πιστεύουν σε μεταθανάτια ζωή βλέπουν το θάνατο ως το τέρμα της ζωής και ότι μετά απ’ αυτόν είναι το χάος. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν μεταφυσική δίψα. Δεν ελπίζουν σε αιώνια ζωή.

Άλλοι πάλι άνθρωποι θέλουν να αγνοούν το θάνατο. Κι έτσι λογαριάζουν τα πάντα, όλα τα προγραμματίζουν στη ζωή τους και μόνο το θάνατο επιμένουν να αγνοούν νομίζοντας ότι δεν πρόκειται να έρθει.

Και μια τρίτη κατηγορία ανθρώπων είναι αυτοί που τον φοβούνται. Στη σκέψη ότι θα πεθάνουν μια μέρα, παραλύουν από φόβο. Η ιδέα του θανάτου τους γεμίζει με απελπισία και τρόμο.

Πως όμως οι χριστιανοί αντιμετωπίζουμε το θάνατο; Πως θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την ώρα της εξόδου μας από τον παρόντα κόσμο;

Πρώτα-πρώτα πρέπει να έχουμε ορθή αντίληψη περί θανάτου. Όπως είπαμε ο θάνατος είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας. Ξεχνούμε όμως ότι η αμαρτία νικήθηκε από το θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού μας. Έτσι ο θάνατος γίνεται, κατά τον Μ. Βασίλειο, «ζωής αφορμή». Γίνεται η γέφυρα που μας ανεβάζει στην αιώνια ζωή. Το φως της Αναστάσεως του Χριστού μας διαλύει τη μαυρίλα του θανάτου. Αν ο Χριστός δεν είχε αναστηθεί θα είχαμε δικαίωμα να απελπιζόμαστε αντικρύζοντας το θάνατο. Ο Χριστός όμως ανέστη και πρέπει να χαιρόμαστε και να ελπίζουμε στην αιώνια ζωή.

Το δεύτερο που πρέπει να κάνουμε είναι η μνήμη του θανάτου. Οι χριστιανοί πολλές φορές φοβόμαστε το θάνατο και προσπαθούμε να τον ξεχάσουμε. Αλλά οι Πατέρες μας συνιστούν να τον σκεπτόμαστε «πάσαν ώραν της ζωής μας». Ο Μ. Αθανάσιος λέει ότι χρειάζεται ο χριστιανός να σκέπτεται το θάνατο για να προφυλάσει τον εαυτό του από την αμαρτία. «Μνημόνευε, λέει, της εξόδου σου, έχε καθ’ ημέραν προ οφθαλμών τον θάνατον».

Και μ’ αυτό οι Πατέρες δεν θέλουν να μας κάνουν να περιφρονήσουμε την παρούσα ζωή. Αλλά, όπως είπαμε και νωρίτερα, για να μας προφυλάξουν από την αμαρτωλή ζωή και να μας κάνουν υπάκοους στο θέλημα του Θεού.

Και τέλος οι πιστοί χρειάζεται να προετοιμαζόμαστε για την ώρα του θανάτου μας. Και το περιεχόμενο αυτής της προσπάθειας δεν είναι τίποτα άλλο από το να ζούμε κατά Χριστόν.

Όταν πρόκειται, τέλος να έρθει ο θάνατος σε συγγενείς ή φίλους μας, αδελφοί μου, πως πρέπει να τους προετοιμάζουμε για το θάνατο;

Ασφαλώς δεν πρέπει να τους τρομοκρατούμε, ούτε και να τους αποσιωπούμε το θάνατο με χίλια δυο παραμύθια.

Εκείνο που σίγουρα πρέπει να κάνουμε είναι με αγάπη και τέχνη να τους εισηγούμαστε την ανάγκη μιας καλής εξομολόγησης. Γιατί δυστυχώς, καλλιεργείται από πολλούς η σκέψη ότι αν έρθει ο ιερέας στο σπίτι του αρρώστου σίγουρα θα οδηγηθεί στο θάνατο. Αυτό είναι λάθος.

Και μετά την Ιερά Εξομολόγηση χρειάζεται ο άνθρωπός μας να λάβει μέσα του την αιώνια Ζωή, το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου. Γι’ αυτό οφείλουμε να προετοιμάζουμε τους ασθενείς μας για τη Θεία Κοινωνία,- όσο αυτοί βέβαια είναι σε κατάσταση που καταλαβαίνουν και δεν έχουν πέσει σε κώμα-, αφού η Εκκλησία δεν δίδει τα μυστήριά Της σε πτώματα.

Αλλά και κάτι άλλο: Πολλές φορές ακούμε ότι κάποιοι ετοιμοθάνατοι συγγενείς και φίλοι μας βρίσκονται σε αντιδικία με άλλους συνανθρώπους τους. Αποτελεί χρέος μας να τους βοηθήσουμε να συμφυλιωθούν-έστω και την τελευταία στιγμή- ώστε να φύγουν από τον κόσμο αυτό συμφυλιωμένοι και ειρηνευμένοι.

Αδελφοί μου! Είναι αλήθεια ότι είμαστε φθαρτοί άνθρωποι. Σίγουρα, αργά ή γρήγορα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με την οδυνηρή πραγματικότητα του θανάτου. Γι’ αυτό άς είμαστε ενωμένοι με το Χριστό. Άς παίρνουμε παραδείγματα από τους Αποστόλους, τους μάρτυρας, τους Πατέρες της Εκκλησίας, που δεν φοβούνταν το θάνατο. Οι μάρτυρες έπεφταν στα θηρία και στη φωτιά γιατί πίστευαν ότι μετά το θάνατο οδηγούνται στην αιώνια ζωή. Εύχομαι λοιπόν όλοι μας να έχουμε αυτή τη πίστη στο Χριστό γιατί έτσι μόνο θα κερδίσουμε μια θέση στη βασιλεία των Ουρανών. Και να παρακαλούμε το Θεό να έχουμε αυτό που εύχεται σε κάθε Θεία Λειτουργία η αγία μας Εκκλησία: Ο Κύριος να μας χαρίσει «Χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών». Αμήν!